شکفتن آهک
شکفتن آهک
عمل تبدیل آهک زنده به ئیدرات کلسیم را شکفتن آهک می خوانند. آهک پس از آنکه شکفته شد،بسته به درجه خلوص آن، ازدیاد حجم پیدا می کند. درآهک های لاغر این ازدیاد حجم 1/25 تا ۲ برابر و در آهک های چاق از ۲ تا 3/5 برابر حجم اولیه است. همراه با این فعل و انفعال شیمیایی مقداری حرارت نیز آزاد می شود. سرعت عمل شکفته شدن به سه عامل زیر بستگی دارد:
- حالت فیزیکی آهک: آهکی که خرد شده باشد سریع تر از قطعات بزرگ ئیدراته می شود.
- ساختمان شیمیایی آهک: آهک خالص بسیار سریع تر از آهکی که ناخالصی دارد شکفته می شود.
- درجه حرارت پختن آهک: آهک نپخته قادر به شکفته شدن نیست و آهک سوخته نیز به علت اثر ناخالصی ها دیر شکفته می شود و یا هرگز شکفته نمی شود.
در ضمن بسته به میزان تمایل آهک به ئیدراته شدن سه حالت زیر باید رعایت شود:
- آهکی که به سرعت شکفته می شود باید به آب اضافه شود نه به آهک. آب لازم است روی آهک را بپوشاند و باید مانع از تبخیر آب، به وسیله افزودن آهک شد. این آهک تولید ملات کاملاً هوایی می کند.
- آهکی که متوسط شکفته می شود باید آنقدر آب به آن اضافه نمود تا نیمی از آن در آب غوطه ور گردد. این نوع آهک ملات نیمه آبی تولید می کند.
- آهکی که به آهستگی شکفته می شود باید آنقدر آب به آن اضافه کرد تا کاملاً آن را مرطوب کند از این آهک ملات های آبی تولید می شود.
شکفتن آهک زنده ممکن است با سوختن آهک به علت بروز حرارت زیادی که آزاد می شود، همراه باشد. آهک سوخته بی مصرف است و فعّالیت ندارد و در ملات مثل یک جسم خنثی عمل میکند. برای جلوگیری از سوختن لازم است تمام ذرات آهک با آب تماس داشته باشند و برای این کار باید مخلوط را خوب به هم زد. باید در نظر داشت که استفاده از آهک نشکفته در ملات موجب ازدیاد حجم می شود و خساراتی در پی خواهد داشت. برای آهک خالص میزان آب مورد نیاز در حدود ۲۲ درصد ولی در عمل تا ۳۵ درصد وزن آهک آب مصرف می شود.
روش های شکفتن آهک
به منظور شکفتن آهک چند روش معمول است که برخی در کارگاه و بعضی در کارخانه انجام می شود.
- طریقه ی حوضچه آهک شویی: در این روش وسیله ای که در آن اقدام به شکفتن آهک می نمایند عبارت است از یک حوضچ که در یک طرف آن و بر روی سطح زمین یک حوضچه ی چوبی ساخته شده است. این دو قسمت توسط یک دریچه که در یک طرف آن یک توری سیمی قرار دارد با هم ارتباط دارند. طریقه ی عمل عبارت است از:
ابتدا آهک را خرد می کنند. آهک را در حوضچه ی چوبی می ریزند و پخش می کنند. روی آهک آب می ریزند به اندازه ای که تا نیمه ی ارتفاع آن آب بالا بیاید (البته این میزان مربوط به آهکی است که متوسط شکفته می شود). پس از اینکه کلوخه ها خوب خیس خوردند آنها را به هم می زنند تا تبدیل به شیر آهک شود. دریچه را باز می کنند تا شیرآهک وارد حوض عمیق مجاور شود. در این هنگام کلوخه هایی را که در پشت توری جمع شده، بیرون می ریزند. این عمل را به همین ترتیب تکرار می نمایند. شیر آهک در کف حوض رسوب می کند و آب اضافی بر روی آن جمع می گردد. این آب جذب خاک و یا تبخیر می شود. برای آنکه همه ی آهک درون حوض به خوبی بشکفد در شرایط عادی به ۶ تا ۸۸ هفته زمان نیاز است. هرگاه ترک هایی به عرض یک بند انگشت در سطح آهک پیدا شد، آهک به خوبی شکفته و قابل مصرف است. برای آنکه گاز کربنیک موجود در هوا با آهک شکفته ترکیب نشود روی آن را با قشری از ماسه می پوشانند و از حرارت و تابش آفتاب حفظ میکنند. باید از ریختن شیر آهک تازه بر روی خمیری که خود را گرفته است جلوگیری کرد.
- روش تَنگ گذاری: در این طریقه که محصول آن قدری نامرغوب تر از نوع اول است به ترتیب زیر عمل می نمایند:
سطح زمین را تمییز می کنند. یک لایه ۲۰ تا ۳۰ سانتی متری از آهک زنده بر روی این سطح پهن می کنند. روی قشر آهک زنده آب پاشیده کلوخه ها را زیرو رو می نمایند. پس از شکفتن قشر اول یک لایه ی دیگر آهک زنده بر روی آن می ریزند و عمل را تا ارتفاع قریب به یک متر ادامه می دهند. یک لایه ی گاه کل بر روی پشته ی فراهم آمده می کشند. این عمل باعث می شود که گرمای تولید شده محفوظ بماند. با تبخیر آب اضافی در زیر پوسته ی کاه گل ، فشار بالا می رود و گرمای محبوس شده تا حدود ۴۰۰۰ درجه سانتی گراد می رسد، پس از یک هفته آهک به طور کامل شکفته و به صورت پودر در می آید. پودر حاصل را سرند کرده، استفاده می کنند.
- روش مخازن دوّار: ساختمان آن شامل چند استوانه است که بر روی یکدیگر قرار گرفته اند. آهک را وارد استوانه ی بالایی می نمایند و در آنجا با آب مخلوط می کنند. مقدار این آب به وسیله یک شیر کنترل می شود. این استوانه شروع به حرکت می کند و آهک مخلوط شده در آب به تدریج از استوانه بالا به استوانه پایین تر منتقل می گردد. وقتی که شیره ی آهک از استوانه تحتانی خارج می شود کاملاً ئیدراته شده است.
- روش فشار بخار: در این طریقه بخار آب را با ۳ تا ۴ اتمسفر فشار به آهک درون مخزن استوانه ای فولادی می پاشند. پس از چند ساعت آهک شکفته را از مخزن خارج می کنند.
خواص آهک شکفته
آهک شکفته گردی است با وزن مخصوص ۲/۲ تن در متر مکعب که باید درشتی دانه های آن کمتر از 0/2 میلی متر باشد. معمولاً آهک هایی که دارای مقدار بیشتری منیزیت هستند، خاصیت ارتجاعی بیشتری نسبت به نوع خالص تر خود دارند. همین طور آهک های منیزیمی دارای سختی بیشتری هستند. آهک شکفته در هنگام سخت شدن تغییر حجم نمی دهد. آهک شکفته در ساختن شفته و ملات های ماسه آهک،گل آهک، با تارد (ماسه، آهک، سیمان)، گچ و آهک ، در کارهای بنایی و اندود ها مصرف می شود. همچنین در ساختن چسباننده های آهک پوزولان، آهک سرباره، آجر ماسه آهکی، پایدار کردن خاک و ساختن خشت های پایدار شده آهکی، بتن آهکی سنگین یا متخلخل از آهک استفاده می شود. افزودن آهک به ملات های سیمانی باعث افزایش خاصیت خمیری و قابلیت کاربرد، افزایش نگهداری آب، انعطاف پذیری بیشتر ملات تحت تنش و چسبندگی بیشتر ملات به مصالح بنایی می شود. کاهش نفوذپذیری ملات ها و اندود ها در مقابل آب، کاهش جمع شدگی ناشی از خشک شدن ملات و ثابت ماندن حجم آن پس از گرفتن و سخت شدن از دیگر محاسن افزودن آهک به ملات سیمانی است. آهک با خاک احتمالی موجود در ماسه ترکیب می شود و از آثار مخرب خاک در ملات های سیمانی می کاهد. مصرف آهک در پایدار کردن خاک نیز معمول است و بسیاری از ویژگی های خاک را بهبود می بخشد، کاهش زمان خشک شدن مخلوط در نواحی مرطوب، کاهش میزان انقباض و انبساط خاک بر اثر تغییر رطوبت،تسریع در شکستن کلوخه های خاک رسی، افزایش مقاومت، کاهش نفوذ رسوبت، تسریع در شکستن کلوخه های خاک رسی، افزایش مقاومت، کاهش نفوذ رسوبت و افزایش دوام و پایایی خاک از جمله مزایای استفاده از آهک به شمار می آید. همچنین وجود آهک در خاک مانع از روییدن گیاهان می شود.
