خواص ملات های گچی
خصوصیات گچ
گچ باید پخته، آسیاب و الک شده و سفید باشد. گچ های کاملاً سوخته نباید در ساختمان مصرف شود. گچی که از کوبیدن نخاله ی گچ به دست می آید، تنها یک بار برای آستر گچ و خاک قابل استفاده است. گچ باید در محل محفوظی دور از رطوبت نگاهداری شود.
وزن مخصوص گچ کیسه ای ۱۲۰۰ کیلو گرم در متر مکعب است و دانه های گچ ساختمانی خوب باید از ۲/۰ میلیمتر ریزتر و زیر دست کاملاً نرم باشد.
خواص ملات های گچی
- نوع ملات گچی:
ملات های گچی از نوع ملات های هوایی هستند و پس از متبلور شدن سخت می شوند.
- اصول تهیه ملات گچی:
تمام ملات های گچی را با پاشیدن گرد گچ در ظرف آب تهیه می کنند. این عمل و هم زدن ملات گچ موجب تماس آب با تمام ذرّات گچ می شود که به سرعت کریستالی و سخت می گردند.
- اختلات مواد متشکله:
معمولاً برای تهیه ملات به اندازه ی ۸۰ درصد وزن گچ به آن آب اضافه می کنند. مقدار آب مصرف شده برای تولید ملات و رطوبت هوا روی تاب گچ اثر زیادی می گذارد. از نظر تئوری فقط ۶/۱۷۷ درصد آب لازم است تا تمام مولکولهای گچ ئیدراته شوند ولی عملاً مقدار آب بکار برده شده خیلی بیشتر از این مقدار است. وجود آب مازاد که در اثر تبخیر خارج می گردد باعث می شود که گچ خشک شده، متخلخل شود. هرچه میزان تخلخل یا مقدار آب مازاد بیشتر باشد از استقامت گچ کاسته می شود.
- نگاهداری از ملات گچی:
ملات های گچی را باید در مقابل رطوبت، محافظت نمود. گچ رطوبت دیده نرم می شود و تاب خود را از دست می دهد. برای ازدیاد مقاومت گچ در مقابل رطوبت می توان به آن آهک و یا سرباره ی آسیاب شده کوره ی ذوب آهن اضافه نمود. همچنین می توان سطح خارجی لایه ی گچی را با مواد روغنی و عایق رطوبت اندود نمود.
- شکل پذیری ملات های گچی:
انواع مرغوب آن به خوبی شکل پذیر می باشند. اما سرعت خودگیری آنها باعث می شود که برای کارکردن با آن، از نوعی که با حرارت بالاتری تهیه می شود، استفاده نمو یا مواد دیگری به ملات اضافه کرد.
- زمان سخت شدن ملات گچی:
در سطرهای پیشین به تأثیر چگونگی پختن سنگ گچ هنگام سخت شدن ملات گچی،اشاره شد. ریزی دانه های گچ نیز زمان متبلور شدن آن را کوتاه می کند. مواد خارجی تأثیر زیادی بر زمان سخت شدن ملات گچ دارند. افزودن مواد مختلف باعث تعویق و یا تسریع زمان سخت شدن آن می گردد. به طور مثال افزودن ۲ درصد نمک طعام زمان سخت شدن ملات را تا ۳۳ دقیقه کاهش می دهد. این مسأله لزوم آزمایش املاح محلول در آب را در کارگاه روشن می سازد. گرد آهک شکفته در ملات گچ زمان خودگیری را افزایش می دهد. افزودن خاک رس به گچ نه تنها آن را کندگیر می کند بلکه در مصرف آن نیز صرفه جویی می شود. از این مخلوط (املاح گچ و خاک) برای زدن طاق ضربی و آستر دیوارها استفاده می شود.
وقتی گچ زنده را با آب مخلوط کنیم، به سرعت خود را می گیرد و کم کم خاصیت خمیری و قدرت چسبندگی خود را از دست می دهد تا کاملاً سخت شود. زمان گیرش گچ زیر کاری پس از ۴ دقیقه شروع و پس از ۱۰۰ دقیقه خاتمه می یابد. در صورتی که زمان گیرش گچ اندود کاری (گچ کشته) ۸ تا ۲۵۵ دقیقه پس از مخلوط شدن با آب آغاز می شودو پس از ۲۵ تا ۶۰ دقیقه خاتمه می یابد.
باید درنظر داشت که سخت شدن ملات گچ لازم است در حرارت پایین تر از ۶۵۵ درجه سانتی گراد انجام گیرد. در غیر این صورت، گچ مجدداً آب تبلور را از دست می دهد و از تاب آن کاسته می شود.
سرعت خودگیری ملاتهای گچی باعث می شود سطح اندود شده صاف و یکنواخت نباشد. برای سفیدکاری صاف و بدون موج، سطوح را در دو لایه اندود می کنند. برای لایه ی آستر از ملات گچ زنده و برای تخت و یکنواخت کردن سطح آستر از ملات گچ کشته استفاده می شود که اصطلاحاً آن را اندود دو گچه می نامند .
برای تهیه ملات گچ کشته، آب ملات را افزایش می دهند، در حالت خمیری آن را ورز می دهند تا همنشینی بلورهای آن به تأخیر بیافتد. ضخامت ملات گچ کشته بسیار کم است و برای پر کردن پستی و بلندی ها و خلل و فرج لایه ی اوّل به کار می رود. لایه ی گچ کشته چون به طریقه ی فیزیکی خشک می شودنه تنها در موقع خشک شدن ازدیاد حجم پیدا نمی کند بلکه به علت از دست دادن آب از حجم آن کاسته می شود. بنابر این اگر ضخامت این لایه زیاد باشد ترک بر نمی دارد.
- چسبندگی:
روکش های گچی از نظر چسبندگی بشیار مطلوبند. این روکش ها به همه ی سطوح افقی و عمودی به خوبی چسبیده به سرعت سخت می شوند و این مزیت مهم آنها نسبت به انواع سیمانی و آهکی است.
- ترک در سطح ملاتهای گچی:
در ملات گچ زنده ساختمانی به هنگام سخت شدن قریب به یک درصد ازدیاد حجم افزایش می یابد و پس از سخت شدن تغییر حجم دیگری نمی دهد. این امر موجب می شود که علاوه بر اینکه سطحی با تخلخل کم به دست آید بتوان از آن در سطوح بزرگ بدون واهمه از ترک و درز سود برد. که این خود یکی دیگر از مزیت های ملات های گچی است.
- اندود گچ در برابر آتش:
سطح بیرونی روکش در برابر آتش آب شیمیایی خود را از دست می دهد و این لایه بخار آب بین سطح روکش و آتش مانع از بالا رفتن حرارت می شود.
- تأثیر حرارت بر گچ:
ضریب هدایت حرارت گچ ناچیز است ولی اگر ملات گچ در گرمای بیش از ۵۰۰ درجه سانتی گراد بماند تاب مکانیکی خود را به تدریج از دست می دهد.
- ملات گچ در برابر یخ بندان:
ملات های گچی در مقابل سرما و یخ بندان مطمئن و مقاومند.
- صیقل پذیری:
اندود گچ چون صیقل پذیر است محل مناسبی برای تخم گذاری و زیست حشرات و سایر موجودات زنده نیست و از نظر بهداشتی اندود مناسبی است.
- همنشینی با فلزات:
به علت محلول بودن گچ در آب و پایداری کم ترکیب آن، این ملات موجب زنگ زدن و خرده شدن آهن، روی و سرب می شود. به همین علت باید فلزات همجوار با گچ را به خوبی عایق نمود.
برای ازدیاد حالت ارتجاعی گچ می توان به آن الیاف مصنوعی یا طبیعی مانند کنف و کاه اضافه نمود و از آن قطعات پیش ساخته ی گچی مانند تخته و پنل های گچی تولید کرد.
با اضافه کردن آب اکسیژنه و یا گرد سولفات آلومنیوم و یا ایجاد حفره هایی درون قطعات پیش ساخته، آنها را عایق مناسبی در برابر نفوذ حرارت و صوت می نمایند.
- همجواری گچ با ملات های دیگر:
به کار بردن روکش های گچی بر روی سطوح سیمانی و آهکی هیچ گونه اشکالی به وجود نمی آورد و به طور معمول انجام می گیرد. باید سعی کرد از سرایت روکش های تازه به داخل روکشی که قبلاً کشیده شده است، جلوگیری شود. در غیر این صورت احتمال بروز وجود دارد.
- مقاومت مکانیکی:
نمونه ی ملات گچ که در حرارت ۳۵ تا ۴۵۵ درجه سانتی گراد خشک شده باشد باید پس از ۲۸ روز، ۲۵ کیلو گرم بر سانتی متر مکعب تاب خمشی و ۶۰۰ کیلو گرم بر سانتی متر مربع تاب فشاری داشته باشد.
ارقام یاد شده مربوط به ملات های گچی رایج در ساختمان است.
- نقاشی بر روی اندود:
به علت سفید بودن رنگ گچ ساختمانی و ترکیب آن و همچنین یک نواختی سطح آن نقاشی بر روی این سطح بسیار راحت و تمیز صورت می گیرد. انواع رنگ ها بر روی اندود های گچی خشک می شوند.
